Gabbang merupakan salah satu alat muzik tradisional yang penting dalam budaya masyarakat Bajau dan Suluk di sekitar Pamtai Timur, Sabah. Alat muzik ini bukan sahaja berfungsi sebagai hiburan, malah menjadi simbol identiti dan warisan seni yang diwarisi turun-temurun.
Ia ialah sejenis alat muzik idiofon yang menyerupai xylophone, diperbuat daripada kayu atau buluh. Ia terdiri daripada beberapa bilah papan kekunci yang disusun mengikut saiz dan nada tertentu.
Alat ini biasanya dimainkan dengan memukul bilah-bilah tersebut menggunakan pemukul khas untuk menghasilkan bunyi yang merdu dan harmoni, terdapat juga alat muzik yang sama digunakan oleh masyarakat Jawa Indonesia yang dinamakan sebagai Gambang dalam kesenian Gamelan.
Fungsi dan Peranan dalam Budaya Bajau
Gabbang memainkan peranan penting dalam pelbagai aspek kehidupan masyarakat Bajau...
- Pengiring Tarian Tradisional: Digunakan sebagai iringan dalam tarian tradisional seperti Igal-Igal dan Dalling-Dalling, yang dipersembahkan semasa majlis perkahwinan dan perayaan.
- Acara Sosial dan Keagamaan: Dimainkan dalam majlis keramaian, upacara keagamaan, dan ritual penyembuhan seperti Panangsang untuk mengiringi tarian dan nyanyian.
- Pendidikan dan Warisan Budaya: Digunakan sebagai alat untuk mendidik generasi muda mengenai nilai-nilai budaya dan tradisi masyarakat Bajau.
Struktur dan Ciri Fizikal
Gabbang terdiri daripada komponen utama seperti berikut...
- Papagan Gabbang: Badan utama berbentuk kotak panjang setinggi kira-kira 30 cm, dihias dengan ukiran tradisional yang dikenali sebagai ukil.
- Kok Gabbang: Bahagian kepala gabbang yang dihias dengan ukiran dan cermin.
- Tape Gabbang: Bahagian kaki gabbang yang lebih kecil berbanding kepala.
- Anak Gabbang: Bilah papan kekunci yang diperbuat daripada buluh, nibung atau kayu belian, diraut halus dan disusun mengikut saiz untuk menghasilkan nada yang berbeza.
Setiap bilah menghasilkan nada yang berbeza, dan bilah terpanjang dikenali sebagai Onggo’ Gabbang atau Ibu Gabbang.
Cabaran dan Usaha Pemeliharaan
Walaupun gabbang merupakan simbol budaya yang penting, penggunaannya semakin berkurangan dalam kalangan generasi muda disebabkan oleh pengaruh modenisasi dan urbanisasi.
Namun, terdapat usaha-usaha untuk memelihara dan mempromosikan alat muzik ini...
- Pesta Regatta Lepa: Acara tahunan yang diadakan di Semporna untuk memperkenalkan dan mempromosikan adat, kesenian, dan kebudayaan suku kaum Bajau, termasuk persembahan muzik tradisional seperti gabbang.
- Program Pendidikan dan Latihan: Penganjuran bengkel dan kelas muzik tradisional untuk mendidik generasi muda mengenai cara memainkan gabbang dan memahami nilai budayanya.
Gabbang bukan sekadar alat muzik, tetapi merupakan lambang identiti dan warisan budaya masyarakat Bajau di Semporna. Usaha berterusan dalam memelihara dan mempromosikan gabbang adalah penting untuk memastikan kelangsungan budaya ini untuk generasi akan datang.